Teake Zuidema
Robotisering is de trend in oorlogvoering.
Onbemande, deels autonoom opererende gevechtseenheden zijn steeds gewoner in met name het Amerikaanse leger, dat zoals zo vaak een voortrekkersrol vervult. Meest in het oog springende ontwikkeling is het onbemande vliegtuig, die de rol van verkenner inmiddels ruimschoots voorbij is, getuige de ontwikkeling van de X-47B. Deze subsonische ‘vliegende vleugel’ wordt momenteel getest in het Patuxent River testcentrum van de US Navy en moet dit jaar als eerste onbemande vliegtuig leren hoe het in 2013 autonoom kan landen en opstijgen op een vliegdekschip; in 2014 moet het zelfs zelfstandig in de lucht kunnen bijtanken. ‘De X-47B is een nieuwe fase in de ontwikkeling van unmanned aircraft sytems’, aldus Carl Johnson, de program manager van fabrikant Northrop Grumman.
De X-47B, onderdeel van het programma UCAS-D (Unmanned Combat Air System Carrier Demonstration) van de Amerikaanse marine, is 11,5 m lang, heeft een spanwijdte van 19 m en weegt onbeladen slechts 6.350 kilo. Het toestel heeft geen wapensystemen aan boord, maar is uitgerust met twee ruimen voor in totaal 2.000 kg aan bommen. De motor is een enkele Pratt & Whitney F100-220U turbofan – een aangepaste versie van de motor die ook in de F-16 zit – met een stuwkracht van 14,2 kN. Het airframe van koolstofcomposieten is ontworpen door Scaled Composites, het bedrijf van luchtvaartpionier Burt Rutan.
De avionica van de X-47B is volgens Graham Warwick, een luchtvaartexpert van Aviation Week, reeds door en door getest. ‘Dit gebeurt met zogenaamde surrogaten, bemande vliegtuigen die uitgerust zijn met dezelfde avionica als de X-47B en daarmee landen en opstijgen van vliegdekschepen’, aldus Warwick. Door te testen met bemande surrogaten kan Northrop Grumman de software certificeren en het command and control system van het vliegdekschip afstemmen op de komst van de X-47B.
De X-47B kan autonoom landen dankzij een precisie gps-signaal dat het via een zogenaamde low-latency, high-integrity datalink ontvangt van het vliegdekschip. Echter, op elk moment kijkt er nog een mens mee met de X-47B: tijdens het landen en opstijgen zal een mission operator op het schip altijd volledige controle kunnen krijgen over het vliegtuig, terwijl ook het air traffic control (ATC) van het schip commando’s naar de X-47B kan sturen. Tenslotte kan in de laatste fase van de landing de signals officer (LSO) op het dek de landing nog afbreken.
Volgens Warwick is de X-47B vooral toekomstmuziek: ‘De X-47B is meer een demonstratiemodel dan een prototype, maar de operationele concepten en de systeemarchitectuur zullen zeker in een definitieve versie gebruikt worden.’ Volgens een studie van de US Navy zal het inzetten van de X-47B de straal waarbinnen de elf vliegdekschepen van de Navy kunnen opereren, enorm uitbreiden. Het vliegtuig is niet snel (de kruissnelheid is mach 0,45, dus bijna de helft van de geluidssnelheid), maar maakt wel volop gebruik van stealth-technologie en is dus vrijwel onzichtbaar voor radar.
‘Het uithoudingsvermogen van een piloot is beperkt’, stelt Carl Johnson. ‘Een bemand gevechtsvliegtuig moet na zo’n zevenhonderd kilometer terug naar de basis. De pilootloze X-47B heeft zonder bijtanken al een range van 3.200 kilometer.’ Volgens de US Navy kan de X-47B met bijtanken in de lucht wel honderd uur achtereen vliegen. Northrop Grumman is in aanvulling daarop ook bezig de onbemande Global Hawk uit te rusten als een tankvliegtuig. Met gps, een inertial navigation system en een betrouwbare datalink moet het mogelijk zijn dat de ene vliegende robot de andere voorziet van brandstof.
Northrop Grumman heeft in het afgelopen jaar met de twee X-47B’s die het heeft gebouwd reeds tientallen testvluchten uitgevoerd boven Edwards Air Force Base in Californië. De X-47B heeft in die periode een snelheid gehaald van 420 km/h en vanaf een maximale hoogte van 5.000 m gesimuleerde landingen op een vliegdekschip uitgevoerd. ‘We hebben geen technische problemen gehad, waardoor de tijd die voor de testen was uitgetrokken, aanzienlijk is bekort’, aldus Johnson.
De Amerikaanse luchtmacht is al langer dan de marine bezig met het overschakelen naar onbemande vliegtuigen. Dat heeft onder meer te maken met de complexiteit van het landen op vliegdekschepen, wat de inzet van drones voor de Amerikaanse marine bemoeilijkt. De legertop is zo tevreden over de drones bij de luchtmacht, dat het inmiddels twee keer zoveel ground controllers in opleiding heeft als echte piloten, aangezien de drones vanaf de grond worden bestuurd. De X-47B van de US Navy onderscheidt zich daarom niet alleen door zijn vermogen om op vliegdekschepen te kunnen landen, ook is het toestel autonomer en kan het een van te voren geprogrammeerde koers vliegen. Er is wel een mission operator die achter een monitor de vlucht volgt en die eventueel een vluchtplan kan wijzigen.
