Jan van den Berg
De Nederlandse astronaut André Kuipers was even enthousiast als vol goede moed tijdens de presentatie op 8 september van zijn aanstaande ruimtereis naar het internationaal ruimtestation ISS.
Maar het is de vraag wanneer deze plaatsvindt. Op 24 augustus stortte een Sojoez-raket neer wegens een probleem met de brandstoftoevoer in de derde trap. Dit is momenteel de enige raket waarmee astronauten omhoog kunnen.
De lancering van Kuipers, de Rus Oleg Kononenko en de Amerikaan Don Pettit stond gepland voor 30 november. ‘Zolang we niet precies weten wat er mis ging met de Sojoez, staat deze aan de grond’, zegt Christer Fuglesang, Esa-astronaut en hoofd van de afdeling Science and Applications Division van Esa. ‘We weten dus nog niet wanneer deze drie astronauten naar het ISS gaan.’
Het is de bedoeling dat hun missie, met de naam PromISSe, zes maanden zal duren. ‘Dit wordt een heel andere reis dan mijn eerste in 2004’, licht Kuipers toe. ‘In de eerste plaats was ik toen maar elf dagen in de ruimte. Toen ik net begon te wennen, moest ik weer terug. Nu zal het ISS een tijdje echt mijn huis zijn. Daar kijk ik erg naar uit. Het gevoel van gewichtloosheid vind ik zeer bijzonder.’
Een ander verschil zijn de werkzaamheden. ‘In 2004 was ik vooral bezig met experimenten. Dat zal ik nu ook doen. Daarnaast ben ik meer dan toen ook operator. Het ISS is nu tweemaal zo groot, zodat er meer onderhoud gepleegd moet worden. Verder zal ik de Canadese en Japanse robotarmen bedienen. Bijvoorbeeld om lading van de Japanse vrachtcapsule HTV-3 over te hevelen naar het ISS.’
Kuipers is voorts getraind om de docking van de vrachtcapsule ATV van Esa in de gaten te houden. ‘Die koppelt zich volautomatisch aan het ISS vast. Maar als er ook maar iets mis dreigt te gaan, moet ik ingrijpen.’ Ook de koppeling van de commerciële vrachtcapsules Cygnus en Dragon moet Kuipers begeleiden. Daarnaast komt er een Russische Progress vrachtcapsule aan.
Proefpersoon
In de periode dat Kuipers in het ISS verblijft lopen er 35 experimenten van Esa. De Nederlandse astronaut is getraind om bij de uitvoering van alle experimenten betrokken te worden, vertelt Hilde Stenuit van het Mission Science Office van Esa. ‘Sommige verlopen vrijwel automatisch, dus daar hoeft hij weinig aan te doen. Bij andere experimenten is hij juist de proefpersoon.’
Veel experimenten betreffen fysiologische aspecten van het verblijf in de ruimte en de invloed van gewichtloosheid, verduidelijkt Stenuit. ‘Voor lange ruimtereizen naar bijvoorbeeld Mars is het belangrijk dat we precies weten hoeveel energie astronauten nodig hebben. Neem je teveel voedsel mee, dan kost dat veel geld. Te weinig is uiteraard ook ongewenst. André Kuipers gaat meewerken aan een paar experimenten, die ons een beter inzicht in de energiebalans moeten geven.’
Daarnaast zal hij zich bezig houden met proeven op het gebied van vloeistoffysica en materiaalkunde. ‘We willen meer inzicht hebben in hoe metalen smelten en stollen. In gewichtloze omstandigheden kun je aspecten van deze processen onderzoeken, die op aarde veel moeilijker of helemaal niet te onderzoeken zijn.’
Verder is Kuipers betrokken bij proeven op het gebied van diffusie van vloeistoffen. ‘We willen onderzoeken hoe twee of meer vloeistoffen met verschillende temperaturen zich mengen. Ook hierbij helpt gewichtloosheid.’ De resultaten van dit onderzoek zullen breed toepasbaar zijn. ‘Denk maar aan oliereservoirs, waar zich ook vloeistoffen van verschillende temperatuur bevinden. Als je daar meer van weet, kun je waarschijnlijk meer olie uit de velden halen.’
Stenuit wijst op een belangrijk verschil met de tijd van Kuipers’ eerste ruimtereis. ‘Het ISS is nu bijna klaar. Astronauten hoeven minder tijd te besteden aan het bouwen. Daardoor is er meer gelegenheid voor het doen van experimenten. Bovendien gaan er nu meer vrachtcapsules omhoog. We kunnen dus vaker en meer apparatuur voor experimenten en wetenschappelijke instrumenten naar het ISS sturen.’
