Erwin Boutsma
Vorige week publiceerde een internationaal samenwerkingsverband het technisch ontwerp van de International Linear Collider (ILC), een deeltjesversneller die in meer detail dan de succesvolle Large Hadron Collider (LHC) naar subatomaire deeltjes gaat kijken.
De ILC moet subtantieel minder krachtig worden dan de LHC, maar dat zegt niet alles, legt deeltjesfysicus Frank Linde uit. Linde is directeur van het Nikhef (Nationaal instituut voor subatomaire fysica) in Amsterdam. ‘De ILC is veel meer een precisie-instrument. Dit omdat de begintoestand van de deeltjes exact bekend is. Zelfs als je zaken mist in de eindtoestand (na een botsing, red.), dan kan je nog steeds veel reconstrueren door de wet van behoud van energie en impuls te gebruiken. Verder kun je met een elektron/positron-versneller als de ILC veel nauwkeuriger meten dan met een proton/proton-versneller als de LHC en daardoor grotere gevoeligheden halen voor indirecte effecten. Daarom lukt het om verder te kijken dan de energie sec toelaat.’ Linde noemt als voorbeeld het feit dat de LHC weliswaar vorig jaar het beroemde Higgs-deeltje ontdekte, maar dat ILC’s voorganger LEP, de elektron/positron-versneller die zich aanvankelijk in de buis van de LHC bevond, al veel eerder voorspelde hoe Higgs eruit zou zien.
Een internationale coalitie ligt voor de hand voor een dergelijk enorm project. Linde vertelt dat al zestien Nikhef-fysici betrokken zijn bij onderdelen van de International Large Detector (ILD), een van de twee grote detectoren van de ILC. Toch zal Japan het grootste deel van de ILC moeten gaan trekken, denkt Linde. ‘Volgens mij heeft Europa gewoon niet de middelen om parallel aan de LHC ook met veel inzet aan de ILC te werken. En de VS zijn out’, zegt hij, verwijzend naar de onlangs gesloten Tevatron-versneller bij Chicago en de lege tunnelbuis onder de grond van Texas van de Superconducting Super Collider (SSC), een in 1993 gestaakt project dat de grootste deeltjesversneller ter wereld had moeten worden. Bij het Nikhef noemt met de ILC daarom al jaren de Japan Linear Collider (JLC). ‘In Japan plannen ze goed en doen ze wat ze beloven. Als het er daar niet doorkomt, word ook ik pessimistisch.’
Linde zelf was eerder al succesvol met de LEP en is momenteel ook betrokken bij de experimenten rond de LHC, maar noemt zichzelf ‘veel meer een elektron/positron-fysicus dan een proton/proton-fysicus’. ‘Ik hoop daarom de ILC nog werkelijkheid te zien worden. Op het Nikhef draait al een paar jaar een lichtkrant met de beoogde startdatum: 2 februari 2025.’
