Mischa Brendel
Toen RTL Nieuws op 9 april op basis van anonieme bronnen meldde dat het kabinet de leiding over het spoor van ProRail over gaat nemen, leek het erop dat de overheid eindelijk genoeg had van de vele problemen op het spoor. Dijksma haalt de teugels aan, zo stelde RTL Nieuws.
De cijfers liegen er inderdaad niet om: eind vorig jaar bleek dat ruim 40 % van de treinuitval te wijten is aan falend spoormaterieel en de financiële situatie van de spoorbeheerder is al niet veel rooskleuriger. Projecten vallen geregeld vele tientallen miljoenen euro’s duurder uit dan begroot en voor de periode van 2018 – 2028 stevent ProRail af op een tekort van € 475 miljoen. Met de – door RTL Nieuws voorspelde – voorgenomen overname van de overheid lijkt deze eindelijk zijn conclusies te trekken.
Laten we de boel echter eerst eens op een rijtje zetten. Want tot eind jaren negentig, begin deze eeuw was ProRail een overheidsinstelling. Het was diezelfde overheid die het nodig vond om de markt te liberaliseren en eerlijk is eerlijk: om andere vervoerders gelijke kansen te gunnen op het spoor is het scheiden van transport en infrastructuur noodzakelijk. ProRail werd een zelfstandig bedrijf. Nou ja, de overheid bleef aandeelhouder. De enige aandeelhouder zelfs, wat betekent dat er voor elke grote beslissing toestemming nodig is van de overheid. Een beetje als bij een overheidsinstelling dus.
Enkele jaren geleden sprak ik na een rondleiding op een van de toen nog in aanbouw zijnde grote stations van Nederland off the record met een woordvoerder van ProRail. Hij gaf me een voorbeeld waaruit maar weer eens blijkt hoe zelfstandig ProRail mag werken: jaarlijks regent het klachten van reizigers als NS de prijzen van de treinkaartjes verhoogt. Schande, schreeuwt op zo’n moment ook de Tweede Kamer, want het ov moet ook financieel een aantrekkelijk alternatief zijn voor de auto. NS wijst vervolgens naar ProRail, want zij hebben de tarieven verhoogd voor het gebruik van het spoor en de vervoerder rekent die tariefsverhoging alleen maar door. Maar voor beslissingen als tariefsverhogingen heeft ProRail doorgaans toestemming nodig van de aandeelhouder…
Begrijp me niet verkeerd: ik vind ook dat ProRail een overheidsinstelling moet worden. Het had er gewoon een moeten blijven, net zoals Rijkswaterstaat dat is. ProRail beheert namelijk, net als Rijkswaterstaat, essentiële infrastructuur. Sterker nog: de overheid moet een stap verder gaan en ook de Nederlandse telefoonmasten in eigen beheer nemen. Voor gebruik van deze digitale infrastructuur betalen bedrijven dan aan de overheidsinstelling die de masten beheert, net zoals NS nu ProRail betaalt. Scheelt meteen weer gedoe zoals we vorig jaar hadden met de mogelijke overname van KPN door het Mexicaanse América Móvil, toen onze nationale veiligheid in het geding kwam, aldus de overheid die klaarstond om in te grijpen.
Ja dus wat betreft de nationalisering van ProRail, maar doe dan niet net alsof je de reddende engel bent, terwijl je gewoon je eigen puinhoop aan het opruimen bent.
