Patrick Marx
De oled-verlichting (organische leds) van Philips is rijp voor de consument. Het bedrijf bouwt haar proeffabriek in het Duitse Aken uit tot een volwaardige fabriek voor massaproductie.
‘Oled-verlichting zal de laatste revolutie op het gebied van licht zijn’, meent Dietmar Thomas van de Global Bussiness Unit Oled van Philips. Hij staat in een ruimte verlicht door voorbeelden van diffuus gloeiende organische led-verlichting. Thomas: ‘Al het kunstmatige licht tot nu toe, van fakkel tot led-lamp, bestaat uit puntlichtbronnen. De oled is de eerste diffuse lichtbron. Dit is een geheel nieuw concept in de verlichtingswereld waaraan zowel de consument als de ontwerper moeten wennen.’
De vestiging in Aken uit 1934 is één van de oudste fabrieken die Philips heeft. Nu vindt er de r&d en productie van oled’s en oled-verlichtingsarmaturen plaats. Thomas houdt zijn verhaal in het Lumiblade Creative Lab. ‘Hier komen ontwerpers en technici uit heel de wereld heen om te leren met oled’s te werken. We leveren modules aan fabrikanten van lampen of nemen de fabricage van verlichting en armatuur voor onze rekening. Ook voor Philips is dit een nieuwe manier van werken.’
Philips verkoopt oled-modules met een lichtopbrengst van 25 lumen per watt en een levensduur van vijftienduizend branduren, genoeg voor een leeslampje of als achtergrondverlichting. Inmiddels kan het bedrijf oled’s in elke gewenste kleur maken die traploos dimbaar zijn. De komende jaren werkt de r&d-afdeling verder aan oled’s met hogere lichtopbrengsten tot 140 lumen per watt en dertigduizend branduren. Deze zijn geschikt als bijvoorbeeld bureaulamp. Ook onderzoekt het bedrijf transparante, flexibele en polymere oled’s. Over acht jaar moeten deze ontwikkelingen klaar zijn.
Een oled-module is standaard 1,8 mm dik en bestaat vrijwel volledig uit glas en een kleine en even platte regelelektronica. Tussen twee glasplaatjes zitten de elektroden en de laag lichtgevende, kleine organische moleculen. Samen zijn deze enkele nanometers dik. Op een meer menselijke schaal komt de dikte van het glas in verhouding overeen met de hoogte van de Eiffeltoren en de lichtgevende laag met de dikte van een haar.
De productie gebeurt in een ruimte waarin een reusachtige zwarte doos staat, een wasstraat voor glasplaten en een vacuümkamer. Hierin worden achtereenvolgens een aluminium kathode, de organische lagen en een transparante anode van indiumtinoxide op de glasplaat gedampt. Het hele proces verloopt automatisch op een paar uitzonderingen na. Thomas: ‘In de zwarte doos zitten twee mensen die elke glasplaat met de hand controleren. Aan het eind van het proces breken mensenhanden de oled-modules uit de glasplaat. Een mens kan deze twee stappen veel beter uitvoeren dan een machine.’
Een diffuse lichtbron geeft nieuwe mogelijkheden voor verlichting. Zo kan een raam bedekt met transparante oled’s licht geven alsof er ook na zonsondergang daglicht naar binnen valt. Philips geeft hiervan ook al een demonstratie. Thomas: ‘Een kathode van zilver van enkele nanometers dik is transparant. Het nadeel hiervan is dat een deel van het licht naar buiten schijnt. Als oplossing schieten we met een laser onzichtbaar kleine lensjes in de glasplaat van de oled. De lensjes reflecteren al het licht naar binnen.’
Zolang een oled-module, met aluminium kathode, uit staat, werkt deze als spiegel. Philips maakt handig gebruik van dit effect met een oled-spiegel opgebouwd uit tientallen modules en een camera. ‘Zodra je de badkamer inkomt, gaat de spiegel branden. Sta je voor de spiegel dan gaan de OLED’s voor je gezicht uit. Je ziet je eigen, schaduwloos verlichte spiegelbeeld. Inmiddels tonen luxe hotelketens interesse in onze spiegel’, aldus Thomas.
Oled-verlichting is geen vervanging voor alle andere lichtbronnen. ‘De mens heeft uit psychologisch oogpunt diverse lichtbronnen nodig. Sommige mensen worden op een zonovergoten strand onrustig. Het gebrek aan schaduwen maakt het hen moeilijk afstanden te schatten’, legt Thomas uit. ‘Daarom zullen altijd puntlichtbronnen nodig blijven, als eilandjes van licht in een diffuus, met oled’s verlichte ruimte.’
