Gerald Schut
Een interessante bundeling columns van Vaclav Smil, de favoriete schrijver van Bill Gates, verschijnt aan de late kant, maar geeft zowel stof tot nadenken als fascinerende perspectieven.
‘De natuurkundige feiten zijn onbetwistbaar, maar de economische werkelijkheid regeert.’ Smil schrijft het over het feit dat driedubbelglas dat 5 à 6 maal zo goed isoleert als ordinair dubbel glas slechts 15% duurder is, maar nog altijd niet overal wordt toegepast. Hij had dezelfde zin in het daaropvolgende hoofdstuk over de bouw van kleinere huizen als doeltreffendste vorm van energiebesparing kunnen toevoegen. Maar Smil klaagt niet vaak. Hij strooit gul met fascinerende feiten.
Zo is de mens wereldkampioen transpireren (waardoor we bij warm weer veel inspanning kunnen verrichten) en waren kippen een kleine eeuw geleden even ‘efficiënt’ als varkens, maar door moderne fokmethodes hebben ze nu een voederconversie die drie keer lager ligt. Ziedaar het tragische succes van de plofkip als nieuw boegbeeld van de veeteelt. Smil dendert maar door, van het onschatbare belang van kunstmest tot de het meest innovatierijke decennium in de geschiedenis. Het is onthutsend om te lezen dat China in de afgelopen twee jaar evenveel cement heeft gebruikt als de VS in de hele twintigste eeuw. De wereldwijde cementproductie is in 70 jaar verdertigvoudigd!
De verzameling columns van Smil op de website Spectrum is helaas ook een warrig geheel. De columns dateren van tussen 2014 en 2019 en zijn intussen soms ingehaald door technische ontwikkelingen. Ook is het jammer dat het boek begint met een verzameling vrijblijvende stukken over economie en demografie, terwijl Smil pas in de tweede helft van het boek een thuiswedstrijd speelt rond de thema’s energie en milieu. Dan is hij op zijn sterkst. Dan zijn we gelukkig alweer bijna vergeten dat het boek ook te veel slordige fouten bevat, zoals dat de vertaling van een Exajoule met ‘een miljard Joule’ er helaas een factor miljard naast zit in nota bene een hoofdstuk over het belang van begrip van ordes van grootte.
Als geen ander schetst Smil de omvang van processen. Hij waarschuwt dat we nog geen klimaatvriendelijke alternatieven hebben voor wat hij voor de vier pijlers van de moderne beschaving noemt: ammoniak, staal, cement en kunststof. Om klimaatverandering tot 1,5 graad te beperken is een ‘fundamentele en grootschalige hervorming van de wereldeconomie, in een tempo dat ongekend is in de geschiedenis van de mensheid’ nodig. Niet onmogelijk, maar erg onwaarschijnlijk, oordeelt Smil: ‘Het contrast tussen de zorgen die worden geuit over klimaatopwarming, de onverminderde uitstoot van recordhoeveelheden koolstof en ons vermogen om daar op korte termijn iets aan te veranderen, had niet groter kunnen zijn.’
