Hein van der Steur
Klimaatneutraal transport over zee. Het Deense A.P. Møller-Maersk wil dit in 2023 al gaan doen met een ‘carbon neutral’ vrachtschip. Maar kan de grootste maritieme vervoerder ter wereld dit waarmaken? En wat betekent klimaatneutraal precies? Onderzoekers van MARIN en TNO reageren. “De komst van dit schip zou wel eens voor een grote verandering kunnen zorgen in de brandstofketen.”
“Sneller dan verwacht, maar technisch niet baanbrekend”, vindt Christian Veldhuis van maritiem onderzoeksinstituut MARIN de komst van het klimaatneutrale schip. “Scheepsvoortstuwing met een brandstofmix van methanol en diesel wordt al toegepast, zij het beperkt ”, zegt Veldhuis, die zelf betrokken is bij diverse projecten voor schonere schepen.
“Maersk is hier al langer mee bezig, net als veel andere bedrijven in de maritieme sector. Zo is het Japanse NYK bezig met de ontwikkeling van een gastanker en een sleepboot op ammoniak.” En zo zijn er volgens Veldhuis nog wel wat voorbeelden. Verbaasd over het nieuws is de onderzoeker dan ook niet.
Dat Maersk e-methanol wil gaan gebruiken als brandstof is voor Veldhuis wel nieuws. Volgens de onderzoeker zou het zelfs voor een grote verandering kunnen zorgen in de brandstofketen. “Synthetische methanol wordt gemaakt uit schone waterstof en CO2. Gemaakt met bijvoorbeeld windenergie en afgevangen CO2 kan het nagenoeg klimaatneutrale oplossingen opleveren. Probleem is alleen dat de brandstof nu nog niet in grote hoeveelheden beschikbaar is. Daarom zie je ook nog geen schepen varen op e-methanol.”
Volgens Veldhuis maakt Maersk een duidelijk statement. “Het betekent dat ze verwachten dat e-methanol in 2023 voldoende beschikbaar is. Zonder brandstof kun je immers niet varen.” Volgens de onderzoeker is het wel sterk de vraag of e-methanol in 2023 in grote hoeveelheden wordt geproduceerd en beschikbaar is in havens. Tegen een marktconforme prijs. “Ik ben benieuwd hoe ze dat bij Maersk gaan doen.” De containerrederij geeft aan hierover met energieleveranciers in gesprek te zijn.
Jurrit Bergsma van onderzoeksinstituut TNO vindt de ambitie van Maersk een goed signaal naar de scheepvaartsector. “Iemand moet de eerste zijn die op synthetische brandstof gaat varen. Een klimaatneutraal schip is natuurlijk een ‘speldenprik’ in de complexe energietransitie van de maritieme scheepvaart. Maar wel een hele belangrijke prik. Uiteindelijk moeten dit soort initiatieven het verschil gaan maken.” Zelf is Bergsma betrokken bij project Green Methanol Maritime, een project dat hopelijk leidt tot de bouw van Nederlands eerste zeeschip op e-methanol.
E-methanol als brandstof vindt Bergsma een logische keuze. “Omdat het al redelijk goed toepasbaar in verbrandingsmotoren. Zo is het onder normale omstandigheden vloeibaar in plaats van onder zeer lage temperaturen (zoals LNG, red). of onder zeer hoge druk. Hierdoor heb je bijvoorbeeld minder opslag nodig.” Bergsma ziet de aankondiging van Maersk als een steun in de rug voor Green Maritime Methanol.
Hoe schoon is het klimaatneutrale vrachtschip van Maersk eigenlijk? Veldhuis: “Als ze gaan varen met een brandstofmix van 95 procent e-methanol en 5 procent diesel gaat de CO2 uitstoot drastisch omlaag. Onderzoek laat zien dat ze dan circa 80 procent minder uitstoten dan de conventionele dieselmotoren. In slechte weersomstandigheden zal je meer CO2 uitstoten. Op dat vlak is zeker nog wel onderzoek en ontwikkeling nodig.” Met een mix van biodiesel en e-methanol zou je volgens Veldhuis nog minder CO2 uitstoten. “Maar dat hangt ook van de herkomst en het productieproces af van de brandstof. Worden er bijvoorbeeld gewassen geoogst of afvalmateriaal gebruikt voor grondstoffen voor biobrandstof?”
Net als Maersk wil ook de Nederlandse scheepvaartindustrie de komende jaren minder CO2 uitstoten. Via het Maritiem Masterplan wordt er gewerkt aan een investeringsplan van 250 miljoen voor de versnelde ontwikkeling en bouw van dertig klimaatneutrale en emissievrije zeeschepen in 2030. Emissievrij betekent helemaal geen uitstoot meer, nog schoner dan klimaatneutraal. De eerste emissievrije zeeschepen moeten nog worden gebouwd.
Maar de onderzoekers vinden de bouw van klimaatneutrale vrachtschepen niet de grootste en zeker niet de enige uitdaging. Kunnen motoren bijvoorbeeld in ‘dynamische dienstomstandigheden’ voldoende ‘groen’ vermogen leveren? Is de technologie over een paar jaar ver genoeg om op grote schaal 100 procent emissieloze energie-oplossingen te maken, bijvoorbeeld op basis van waterstof of ammoniak.
De grootste uitdaging is de aanleg van een ‘infrastructuur voor klimaatneutrale energiedragers’, zoals de onderzoekers ‘groene’ brandstof noemen. Veldhuis: “Dat is ingewikkelder dan bijvoorbeeld een laadpaalnetwerk voor Tesla’s.” Bergsma: “Bovendien moet je bij het gebruik van nieuwe brandstoffen ook denken aan extra benodigde ruimte. Dit mag niet te veel ten koste gaan van het laadvermogen van een schip. En nog veel belangrijker: de veiligheid van je bemanning.”
Milieuorganisatie Stichting Noordzee reageert voorzichtig positief op de ambities van Maersk. “Eerst zien, dan geloven”, luidt hun veelzeggende reactie. Veldhuis en Bergsma begrijpen dat wel. Ook zij houden een slag om de arm. Veldhuis: “Maar dat Maersk zijn ambities uitspreekt om in 2023 een klimaatneutraal schip te hebben, vind ik een sterk statement.” Bergsma verwacht dat meer rederijen zullen volgen. “En dat is goed, want zelfs een groot bedrijf als Maersk, kan het niet alleen. Samenwerken is de enige weg om de scheepvaart klimaatneutraal of emissievrij te maken.”
