Mischa Brendel
Er lijken tal van grote veranderingen op komst voor de zorg. Aan de ene kant liggen er uitdagingen van mensen die ouder worden, langer doorwerken en langer thuis blijven wonen terwijl er een groeiend tekort is aan zorgpersoneel. Aan de andere kant bieden kunstmatige intelligentie, big data, zorg- en operatierobots en gepersonaliseerde behandelmethoden mogelijk uitkomst. De vraag die rijst is: hoe ziet de zorg er in de toekomst uit?
Met de opening van het TechMed Centre gaat de Universiteit Twente met dat vraagstuk aan de slag. Het onderzoeks-, onderwijs- en ontwikkelcentrum richt zich daarbij niet alleen op het ontwikkelen van nieuwe technologieën in de zorg, maar juist ook op de patiënt.
Ir. Remke Burie is sinds vorig jaar de zakelijk directeur van het TechMed Centre, een cross-facultair instituut. Hij levert vanuit de faculteit Technische Natuurwetenschappen van de UT een bijdrage aan onder meer het programma Technische Geneeskunde en aan een simulatiecentrum dat zich richt op de groeiende rol van technologie in de geneeskunde.
‘Nee, de rol van de huisarts zal juist alleen maar groter worden. De zorg verplaatst zich steeds meer naar de thuissituatie en de rol van de huisarts daarin wordt almaar belangrijker. De uitdaging voor hen is dat zij een hele brede kijk op het welzijn van de mens moeten houden, zelfs breder dan nu.’
‘En wie gaat die metingen voor de patiënt interpreteren en zorgen dat ze goed verlopen? Mensen komen nu al naar de huisarts met metingen van hun Apple Watch of Fitbit, maar dat zijn vaak geen gecertificeerde metingen. Hoe schat je dat op waarde en hoe ga je die metingen meenemen? Dat betekent dat huisartsen in hun praktijk veel meer technologische know how nodig zullen hebben. Wellicht zal de huisarts in de toekomst ook een technische geneeskundige in zijn praktijk hebben. Daarnaast denk ik dat je ook een ander soort specialisten erbij zult krijgen in deze setting. Een soort van support center dat eventueel gekoppeld is aan ziekenhuizen.’
‘Het TechMed Centre is vooral gericht op innovaties ten behoeve van de patiëntenzorg. Uiteraard houden we ons bezig met de technische ontwikkelingen op medisch gebied, maar dat doen we vanuit het perspectief van de patiënt. Vanuit het TechMed Centre dragen wij bij aan nieuwe oplossingen, waarmee de patiënt bij voorkeur zo lang mogelijk actief kan deelnemen in de maatschappij en zo snel mogelijk van ziekenhuis naar thuis kan gaan.’
‘Veel wel. Denk aan monitoren op afstand en het behandelen van chronische ziektes, die we niet kunnen genezen. Ons eHealth House is daar een goed voorbeeld van. In dit huis kunnen we patiënten goed in de gaten houden – uiteraard met volledige toestemming – en zo veel leren van hun herstelproces.’
‘Zeker niet. Specialistische behandelingen zullen nog steeds in ziekenhuizen plaatsvinden. Maar die behandelingen zullen wel minder invasief zijn. Dankzij medisch-technologische ontwikkelingen kunnen we steeds beter en nauwkeuriger van buiten bij de patiënt naar binnen kijken, zonder ingrijpende operaties. En dankzij operatierobots zullen de operaties ook minder ingrijpend zijn voor de patiënt. Ziekenhuizen zullen in de toekomst steeds meer hightech interventiecentra worden, met daaromheen een netwerk van verzorgingscentra en goede zorg in de thuissituatie.’
‘Ik denk dat dat niet zo snel zal gebeuren. Maar kunstmatige intelligentie (KI) en big data kunnen een hoop werk van de medisch specialist overnemen. Sommige medici zijn bang dat kunstmatige intelligentie hun werk helemaal zal overnemen, bijvoorbeeld bij radiologen. KI kan veel beter anomalieën waarnemen en dus vaststellen of en waar er een behandeling nodig is. Maar het maakt de professionals juist efficiënter. KI zal met ze samenwerken. Het vervangt ze niet. Met dit soort technologieën maak je voor de medisch specialist juist meer tijd vrij voor contact met de patiënt, iets waar de patiënt behoefte aan heeft en wat voor de behandelend arts ook prettiger is.’
‘De technologie moet vooral ingezet worden als versterking van de zintuigen van de medisch specialist.’
‘Wij werken met het TechMed Centre in deze regio samen met ROC Twente, Hogeschool Saxion en de UT. We richten ons daarmee sterk op het opleiden van alle zorgprofessionals. Dat is essentieel, ook om de zorg in de toekomst voor iedereen betaalbaar te houden. Als we niks veranderen wordt de zorg in de nabije toekomst te veel voor professionals om adequaat zorg te kunnen leveren. Er is dan steeds minder tijd voor contact met de patiënt, terwijl dat juist is waar de patiënt behoefte aan heeft. Door technologieën te ontwikkelen waarmee je meer tijd voor patiëntcontact creëert, kun je dat ondervangen.’
‘Waar we in Nederland wel op moeten letten, is dat de sociale kloof niet groter wordt. Ziekenhuizen specialiseren zich nu en daardoor is de juiste zorg moeilijker te bereiken. Met de juiste technologieën kun je een deel van die zorg ook naar de patiënt toe brengen, waarbij je tegelijkertijd goed moet kijken welke technologie voor welke patiënt het beste werkt.’
‘Een verre stip op de horizon is de digital twin: je eigen data die worden ingevoerd in een persoonlijk model waarin jouw holistische beeld zit. Dat model gaat je dan adviseren en is sterk gericht op preventie. Maar voor we zover zijn, moeten we de zorg anders organiseren. Want wie krijgt er toegang tot die data? Zijn dat high-end monitoring centers? En kijken ze actief mee op afstand en hoe gaan ze reageren als ze iets registreren? En naar wie? Naar de patiënt, of naar de huisarts? Wat wil het individu en hoe zit het met het zelfbeschikkingsrecht? We hebben hier net vanuit het programma Zwaartekracht van de NWO een subsidie gekregen voor ethiekonderzoek op dit gebied. Wat ga je doen bij zware, onbehandelbare ziektes? Wat is wenselijk voor de patiënt en wat is haalbaar?’
‘Zorgsystemen zijn inherent conservatief, log en niet gericht op innovatie. En dat is vreemd, want behandelmethoden en medische technologieën ontwikkelen zich continu. Wij bouwen de ethische en organisatorische vraagstukken waar we nu meer worstelen dan ook al in onze opleidingen in. Wij leiden hier niet alleen op in medische technologieën, maar ook op het gebied van gedragswetenschappen, ethiek en organisatie. De vereiste professionals die zo hard nodig zijn voor een toekomstbestendig en adaptief zorgsysteem.’
