Gerald Schut
Zo heb je nog nooit van een pakkend 80 jaar oud concept gehoord en dan komt het plots van alle kanten. Op vakantie vertelde iemand me dat de hedendaagse westerse mens over gemiddeld honderd tot tweehonderd ‘energieslaven’ kan beschikken. Eén energieslaaf is de fictieve hoeveelheid energie die een mens met spierkracht kan leveren. Vervolgens bleek hoogleraar duurzaam bouwen Andy van den Dobbelsteen (TU Delft) die binnenkort te gast in de TW-podcast een mooi filmpje van het concept gemaakt te hebben. In een huishouden waar energie door menselijke roeiers geleverd wordt moeten drie roeiers vol aan de bak zodra het koffiezetapparaat aangaat en is een peloton van 30 sporters nodig voor het douchewater.
De ‘energieslaaf’ is uiterst actueel. Hij werd in 1940 bedacht door de Amerikaanse alleskunner Richard Buckminster Fuller. Destijds had de mens gemiddeld 17 ‘energieslaven’. De architect-ontwerper-dichter vond dat de mensheid het unieke Mesozoïsche cadeau, dat de mens in de vorm van fossiele brandstoffen heeft ontvangen, er onnadenkend doorheen jaagt. We verbranden ons huis tijdens een koude winternacht om de familie warm te houden. We winnen fossiele brandstoffen op basis van extractie-kosten en niet van de vervangingswaarde. Dat gaat bovendien steeds onzuiniger: begin vorige eeuw kon je met één energieslaaf honderd nieuwe opboren (de Energy Return on Investment; EROI). Een eeuw later was dat 1 op 10. Een retourtje New York-Amsterdam kost meer energie dan een mens in zijn hele leven met spierkracht kan leveren.
Nu de mensheid vanwege klimaatverandering fossiele brandstoffen moet uitfaseren staan we op een tweesprong. Gaan we terug naar de duistere middeleeuwen als we niet meer kunnen tappen uit de 500 miljoen jaar lang onder de grond geaccumuleerde zonne-energie? Een Britse ingenieur zei ooit in The Guardian dat hij een terugkeer naar menselijke slavernij niet onwaarschijnlijk achtte. Moeten we genoegen gaan nemen met een lager welvaartsniveau met alle mogelijke conflicten van dien?
Of staan we op de drempel van een duurzaam energetisch walhalla met energie in overvloed? Buckminster Fuller was bang dat de mensheid na het einde van het fossiele tijdperk weer aangewezen was op de jaarlijkse zonne-opbrengt via biomassa. Maar intussen zijn pv en batterijen zoveel beter geworden, dat het goed denkbaar is om van de wind en zon te leven. Het totale wereldwijde energieverbruik is slechts 0,013 % van de jaarlijkse zonne-instraling die het aardoppervlak bereikt (3,4 miljard EJ). Als we daarvan 0,1 % met 10% rendement weten om te zetten kunnen we ruimschoots in onze energiebehoefte voorzien. Dit zonnige toekomstbeeld gaat er echter vanuit dat we technische doorbraken die daarvoor nodig zijn ook op tijd zullen realiseren.
Dat is best een gok. Tot we zeker weten dat we de benodigde technieken ook echt hebben kunnen we maar beter héél zuinig zijn met de energie die we gebruiken. En véél méér geld uitgeven aan onderzoek naar nieuwe schone energie.
Energieslaven from Oculus Film on Vimeo.
