Johan Herrenberg
Technologie is dubbelzinnig, meer dan dubbelzinnig. Ze is macht, ze is geld, ze is een speelbal van krachten. Haar op ethisch verantwoorde wijze te gebruiken blijft een hachelijke onderneming. Dat alles bedacht ik bij het zien van ‘In de ban van de bom’, een documentaire over klokkenluider Frits Veerman, en bij de lectuur, online, van een artikelenserie over China en de TU Delft.
Het journalistieke platform van die universiteit, Delta, kwam erachter dat in de afgelopen jaren 29 Chinese promovendi en gastonderzoekers gelieerd zijn aan een militair topinstituut, de National University of Defense Technology, met een bewuste strategie om wetenschappers nuttig kennis verwervend voor China de wereld in te sturen. Aantrekkelijk genoeg namen de 29 hun eigen beurs mee, van het China Scholarship Council, en elke vers afgeleverde doctor betekent voor een universiteit geld. De wetenschappers verrichtten zogeheten dual use-onderzoek, onderzoek met zowel civiele als militaire toepassingen. Ik vind die verbinding schitterend. Het civiele legitimeert het militaire, functioneert als een soort menselijk schild. Een goed voorbeeld: meer aerodynamische propellers en vliegtuigvleugels kunnen militaire drones helpen bij even stille als verre transporten én die arme mensen die bij vliegvelden wonen rustiger laten slapen.
Sinds 2019 heeft de TU wel een Senior Policy Advisor China. Deze werkt aan een handleiding ‘Partnering with China — Concrete Tools for TU Delft’, als steun voor onderzoekers die twijfelen over samenwerken met Chinese collega’s. Ook zit de TU Delft met de overheid en andere universiteiten om de tafel om tot een gezamenlijk beleid te komen. Het ministerie van OCW werkt aan een ‘toetsingskader’ voor personen, dat mogelijk gekoppeld zal worden aan de visumverlening. Een kennisembargo voor China komt er nooit. Het land is te machtig en te lucratief. In hoeverre we ons dan in ons eigen vlees snijden, afwachten…
Overheden schipperen. Hun ethiek is van rubber. Frits Veerman kaart in de jaren ’70 bij de leiding van zijn bedrijf Stork aan dat zijn Pakistaanse collega Abdul Khan topgeheime informatie over de ultracentrifuge die uranium kan verrijken heeft gestolen. Hij krijgt nul op het rekest, wordt uiteindelijk zelfs ontslagen. Pakistan heeft nu een atoomprogramma, vier andere landen de technologie. Achteraf blijkt het Nederland van die Koude Oorlogsjaren ’70 en ’80 de VS te volgen, die een Pakistaans kernwapen nuttig vindt tegen de dreiging van het wereldcommunisme. Het heeft iets komisch en triests tegelijk, zo’n koppige, doodeerlijke Nederlander die een geopolitiek mijnenveld binnen fietst en daar veertig jaar lang, tegen alle verguizing en intimidatie in, blijft rondpeddelen om zijn recht te halen. Zijn kinderen zullen proberen postuum voor een schadevergoeding te zorgen. Alle succes.
Net voor zijn dood in februari jongstleden rehabiliteerde die aardige staat hem nog, maar geld innen in je graf is lastig.
