Johan Herrenberg
Vijfenzeventig jaar geleden eindigde de Tweede Wereldoorlog. Dat was wel een vierinkje waard geweest, ware het niet dat de planeet nu quasi een Derde uitvecht tegen een virus.
Uw columnist is (nog) gezond. De nieuwe coronawerkelijkheid strookt wonderwel met de monnik in mij. Binnenzitten valt mij licht. Ieder die schrijft, kiest voor iets waarvoor vier muren en afzondering zijn vereist. Je collega’s zitten ook in de isoleer en nooit op je lip. Ondertussen zijn we allen toeschouwers van een rare schipbreuk met onzekere uitkomst, en we zijn er zowel de deelnemers als veroorzakers van, of we dat nou weten of niet. En dat stemt mij minder positief, eerder nijdig en bedroefd. De mens laat de natuur niet straffeloos naar zijn pijpen dansen: ze kan bijten.
De halve wereld zit nu thuis, werkt daar online met meer of minder moeite of onderhoudt zich met sociale media en Netflix. De letterlijke ‘mobilisering’ van de massa sinds de jaren 1960, met personenauto en vliegverkeer, gevolgd door een era van hypermobiliteit als functie van de globalisering en digitalisering sinds de jaren 1990, ze is omgeslagen in een (tijdelijke?) immobilisering. De onderlinge verwevenheid van alles toont nu haar achilleshiel. Toeristen als biowapens, cruiseschepen als coronagetto’s. De EU blijkt het machteloze toppunt van overreach en holle retoriek: de ernstigste stresstest van haar bestaan kan ze niet aan; alle bestrijding geschiedt, niet onlogisch, op nationaal niveau, en Schengen zit even in de koelkast.
Na de val van de Muur vestigden multinationals zich voor goedkope arbeidskrachten plus nul -rechten handig in de 19e eeuw, ook wel China geheten. Veel lokale maakindustrie kon afgeschaft, China leverde toch alles (goedkoper) aan de verwende westerse consument, voor wie slavernij veilig historisch was. En nu, ook ‘made in China’, botst de globalisering op de muur van het sterfelijke lichaam en vermoorden we, in het gevecht tegen de dood, het sociale leven.
Want ik besef de laatste weken zeer sterk hoezeer het samenleven van mensen zich afspeelt in gedeelde ruimtes: aula, concertzaal, café, clubgebouw, winkel, kerk, klas, museum, openbaar vervoer… Als deze crisis is bezworen, keert dan die vanzelfsprekende ‘oude tijd’ weer terug? Of leven we blijvend op afstand, opgetuigd met mondkapjes?
De online versie van deze column verschijnt in de week van Goede Vrijdag. Zoals veel mensen zich afvragen: wat is er nou goed aan een vreselijke dood? De verrijzenis, antwoorden de gelovigen. We kunnen hopen dat de wereld weer herrijst. In welke vorm en in welke al dan niet beschadigde toestand, dat zal de tijd ons leren. De ironie wil dat de technologie zowel probleem als oplossing is, zoals de globalisering zelf verantwoordelijk is voor haar einde.
Maar let eerst maar op uw adem. En zorg dat uw haar goed zit.
