Benno Boeters
Een gênant moment vorige week in een zaal van de Tweede Kamer.
Staatssecretaris Mansveld weigerde na een commissievergadering de directeur van ProRail een hand te geven. Daarvóór, op 9 september, had de directeur in het FD gezegd dat het ministerie informatie over kostenoverschrijding en vertraging bij grote spoorprojecten (Utrecht, Leiden, Delft, Rotterdam) achterhoudt. Mansveld wil dat hij daar zijn mond over dichthoudt. Er gaat veel mis in de Haagse aansturing van grote technische organisaties.
Zo’n twee decennia geleden moesten ‘logge bureaucratische’ semi-overheidsorganisaties als de NS, Rijkswaterstaat, de woningbouwcorporaties en de energiebedrijven marktconform gaan werken. De toenmalige politici koesterden een heilig geloof in marktwerking. Weg met de ambtelijke rompslomp, al die moeilijke techniek hoef je zelf niet in huis te hebben, laat bedrijven tegen elkaar op concurreren en dan krijg je ‘vanzelf’ het beste product voor de laagste prijs.
Het wordt tijd dat we de balans opmaken van die privatiseringsoperaties. Logge bureaucratie mag dan – voor een deel – verdwenen zijn, maar daarvoor in de plaats kwam bestuurlijke onmacht en een groot gebrek aan (technische) kennis om grote projecten te managen. Zoals nu weer blijkt bij ProRail.
Zo’n vijf maanden is Pier Eringa nu president directeur van ProRail en hij trekt harde conclusies. Zijn bedrijf mist technische vakkennis en kennis bij inkoop en projectmanagement. Zo zijn er op de ongeveer vierduizend werknemers slechts twee (!) deskundigen op het gebied van bovenleidingen, zei hij vorige week in het FD. Ook mist hij scherpte, zijn afdelingen te verkokerd en is de risicobeheersing zwak. Hij werkt aan een verbeterplan, maar dat is een taaie klus. Hij wil op korte termijn 150 technische specialisten aantrekken.
ProRail kwam eerder dit jaar (30 juli) al in het nieuws vanwege kostenoverschrijdingen, met name bij het project DoorStroomStationUtrecht (DSSU); die konden wel eens € 107 miljoen bedragen (de begroting is € 270 miljoen). Vervolgens werd staatssecretaris Mansveld boos, waarop het bedrag gereduceerd werd naar € 29,5 miljoen. Hoeveel het echt gaat worden is nog niet bekend.
Een paar dagen daarvoor scoorde ProRail in de pers vanwege de stilzwijgende verlenging van de meerjarige contracten met vier aannemers in spooronderhoud, Bam, Strukton Rail, VolkerRail en Asset Rail. Die waren onderhands verlengd. Terwijl het ministerie vanaf 2018 de raamcontracten voor spooronderhoud wil aanbesteden. Mansveld reageerde met ‘dit kan niet door de beugel’ en gaf Pricewaterhouse Coopers opdracht de zaak uit te zoeken.
De kostenoverschrijding in het Utrecht-project staat niet op zich. ‘Ik kan er zo nog een paar noemen’, zei Eringa. Ook daar is Mansveld boos over en ze heeft de adviseurs van Twynstra Gudde ingehuurd om haar te vertellen hoe ze meer grip op het bedrijf kan krijgen. Blijkbaar kan haar eigen ministerie dat niet zelf bedenken.
ProRail is geen private onderneming maar een overheidsbedrijf, waar de minister en de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu verantwoordelijk voor zijn. Ook als zaken fout lopen in de complexe spoorprojecten die nu worden uitgevoerd. De scheiding in 1995 van het beheer van railinfrastructuur en de rest van het spoorwegbedrijf (NS), zodat ‘de markt’ zijn magische werk zou doen en politici/bestuurders verlost zouden zijn van ‘bureaucraten’ en moeilijke techniek, is volgens velen al jaren geleden een faliekante miskleun gebleken.
