ATP: the eye of the Falcon

Menno Steketee

Bombarderen is niet toegestaan, maar dat betekent niet dat de F-16’s van de Koninklijke Luchtmacht op Sardinië boven Libië technologisch minder vooraanstaande missies uitvoeren dan de bondgenoten.

‘Eigenlijk kregen we niet meer aangeboden dan dit.’ Kapitein Joost Kuipers van de Koninklijke Luchtmacht wijst naar een stuk kaal asfalt op de vliegbasis Decimomannu op Sardinië. Gras komt omhoog tussen de kieren. ‘En vandaar af hebben we alles moeten opbouwen.’ Dat is in ijltempo gelukt. Sinds eind maart vliegen vanaf het vliegveld vier F-16’s missies boven het geplaagde Libië, ondersteund door iets meer dan honderd man personeel, waaronder negen vliegers. ‘Dat kostte een hoop houtje-touwtje-werk. Maar intussen zijn de vliegoperaties hier bijna routine te noemen.’ Achter Kuipers bulderen twee F-16 jachtbommenwerpers de hoogte in. Koers: zuidwaarts.

 

De vier F-16’s – en twee vliegklaar gehouden reservekisten – mogen van de Nederlandse politiek (nog) geen gronddoelen aanvallen, maar voor het handhaven van de no-fly-zone zijn ze wel geschikt. Doordat ze zijn ‘ingeplugd’ in het Link-16-netwerk kunnen ze via de vliegende AWACS-radarposten informatie delen over de locatie van de eigen toestellen en die van gevechtsvliegtuigen en helikopters van Ghadaffi’s eenheden.

 

De F-16’s nemen meestal drie radargeleide raketten mee en één hittezoekende Sidewinder raket. ‘Dat geeft ons de beste mix om dreigingen te pareren’, zegt vlieger majoor Olivier, die uit veiligheidsoverwegingen alleen met zijn voornaam kan worden genoemd. Ook hangt onder de toestellen ALQ-131 storingsapparatuur. Deze kan de radarsystemen waarmee luchtafweerraketten hun weg naar hun doel vinden verblinden of op het verkeerde been zetten, zodat deze machteloos zijn.

 

Majoor Olivier: ‘We komen hier alle materieel tegen waartegen we tijdens de Koude Oorlog hebben getraind. Maar nu zien we de radarsystemen en de luchtdoelraketten ook gewoon echt staan.’

Ook de F-16 is meer dan een ‘platform’ dat op instructie van bovenaf een deel van het Libische luchtruim controleert op schenders van het vliegverbod. Van de zes toestellen op Decimomannu, vier operationele en twee reservetoestellen, zijn er twee uitgerust met de nieuwste M5 software-upgrade. Deze programmatuur vergroot in algemene zin de ‘situational awareness’, het overzicht dat de vliegers van hun wijde omgeving hebben: waar zich, bijvoorbeeld, vijandelijke of eigen vliegtuigen bevinden.

 

Dit overzicht is vooral mogelijk dankzij Link-16, het netwerk met een grote data-capaciteit dat veel Navo-eenheden, of het nu gaat om vliegtuigen, schepen, of hoofdkwartieren, met elkaar verbindt. De F-16-vliegers kunnen zo relevante informatie opvragen van de AWACS-radartoestellen.

Maar dankzij het M5-moderniserings­pakket kunnen ze ook data uitwisselen die ze zelf oppikken met hun Northrop Grumman Litening Advanced Targeting Pod (ATP). De luchtmacht heeft sinds drie jaar enige tientallen van deze ‘doelaanwijzers’ in dienst.

 

Dit ATP doet boven Libië geen dienst als vizier, als richtmiddel om geleide wapens naar hun doel te ‘wijzen.’ Daartoe biedt het mandaat waaronder de Nederlandse F-16’s vliegen geen ruimte. Maar, zoals sergeant Niek uitlegt aan de hand van een ‘pod’ onder een F-16 die zojuist uit Libisch luchtruim is weergekeerd, het ATP is voor veel meer doeleinden geschikt.

 

De avionica-specialist, steekt een sleutel in een klein luikje in de sensorgondel die aan de rechterzijde onder de luchtinlaat, is opgehangen. Hij draait het bolvormige luik weg en legt zo het ‘oog’ bloot. Of eigenlijk: vijf ogen, want achter blauw en blank gecoate raampjes bevinden zich vier lenzen. Het gaat om tv-camera’s voor dag en voor nacht, een warmtebeeldcamera, een laser waarmee doelen kunnen worden aangestraald en een laser waarmee bijvoorbeeld commando-eenheden kunnen worden bijgeschenen zodat deze met hun nachtzichtkijkers beter zicht hebben.

 

Sergeant Niek draait een luik aan de zijkant open en haalt daar een cassette uit. ‘Gaat er iets kapot, dan haal je gewoon dit deel eruit en vervang je het door een nieuw. Dan kan je rustig kijken wat er mis mee is, terwijl de F-16 gewoon weer op missie kan.’ De F-16-vliegers kunnen dankzij een datalink ook de beelden van elkaars ATP’s bekijken.

 

Een gedetailleerde uitleg, maar niet álle details kan hij openbaar maken. Wat is het bereik van die laser eigenlijk? ‘Dat kan ik helaas niet zeggen.’