Armand van Wijck
Er staan grootschalige onderhoudsplannen op de agenda van Amsterdam waarvoor veel technici nodig zijn. Zo neemt de gemeente 200 kilometer kade en 850 bruggen onder de loep om te onderzoeken of deze aan vervanging of renovatie toe zijn. Gezien de noodzaak komt er een opschaling van de onderhoudsproductie. Een gigantische uitdaging want tijdens de werkzaamheden – die inmiddels gestart zijn – moet de stad ook nog eens bereikbaar en leefbaar blijven.
Van alle Amsterdamse bruggen is er ruim een kwart ouder dan honderd jaar en het merendeel staat nog op houten palen. Er is sprake van paalrot en scheurvorming. De historische kades, vaak ook op houten palen, vergroten de onderhoudsproblematiek. Veel boomwortels tasten de kades aan waardoor de funderingen aan het bezwijken zijn en ze vele centimeters zijn gaan uitwijken. De gemeente verving de afgelopen decennia al jaarlijks zo’n vijfhonderd meter kade en enkele tientallen bruggen. Dit blijkt onvoldoende en er is sprake van een groot achterstallig onderhoud. De stad moet nu minstens twee kilometer kade per jaar vervangen om de achterstand in te lopen. Toen Jean-Paul Rocour enkele jaren geleden startte als Hoofd Stedelijk Beheer van de gemeente Amsterdam, ging hij met deze opgave aan de slag. Mede gesteund door een onafhankelijk commissierapport dat eerder dit jaar verscheen, kwam de urgentie voor het onderhoud bovenaan de agenda van de gemeente te staan.
‘Dit rapport gaf aan dat de onderhoudsproductiviteit met een factor twintig omhoog moet. Zeker gezien de achterstand die we hebben’, licht Rocour toe. Op basis van het rapport is besloten om tot een structurele financieringswijze voor het onderhoud te komen. Dat maakt uitbesteding aan de markt gemakkelijker. Er zijn twee reserves gecreëerd in de begroting van Amsterdam. Het ene fonds van enkele honderden miljoenen is bedoeld voor achterstallig onderhoud van met name bruggen en kademuren. De tweede reserve is een structurele financiering voor stadsbehoud, zodat de gemeente alles op orde kan blijven houden. Rocour: ‘Er ontstond een opeenstapeling van onderhoudsproblemen en een structureel budget ervoor ontbrak. De financiering voor de markt was te fragmentarisch en de binding met de markt was onvoldoende. Hoogste tijd om het anders aan te pakken. Sinds februari dit jaar is het hele proces op de schop gegaan.’
De gemeente riep een programma in het leven om de renovatie van bruggen en kades in goede banen te leiden. De programmadirectie is voortvarend bezig met het opzetten van samenwerkingen met kennisinstituten en de markt. Er is bijvoorbeeld samen met TNO een proeftuin opgezet voor het meten van de belasting op houten palen die tijdens de vervanging uit de grond komen. En er is een tender geweest voor innovatieve werkwijzen voor de vervangingsopgave. Met verschillende partijen is nu een partnership opgezet. Daarbij houdt het programma zich bezig met de bereikbaarheid de stad. De krappe kades moeten toegankelijk blijven voor de vele verladers en vervoerders die er gebruik van maken. Daarnaast kan al het zware materiaal dat nodig is voor het onderhoud juist leiden tot verdere overbelasting van de kades. ‘We willen daarom veel meer inzetten op vervoer over water’, aldus Rocour. ‘Maar onze grachten zijn ook druk bevaren. Hoe gaan we dat organiseren? We zijn allerlei maatregelen aan het verkennen.’ Tussentijdse maatregelen spelen ook een grote rol voor de bereikbaarheid. Zo heeft de gemeente eerder noodconstructies opgezet voor een aantal bruggen – een soort ondersteunende tafel onder een brug – zodat ze in gebruik kunnen blijven totdat de vervanging plaatsvindt.
Alle renovatie-onderzoeken voor bruggen en kades zijn in de markt uitgezet. In de komende maanden krijgt de gemeente de eerste onderzoeksdata binnen. Na deze inventarisatie is er een beter zicht op de omvang en de grootte van de werkzaamheden. Rocour: ‘We hebben daarnaast grootgebruikers zoals trambestuurders geïnterviewd. Waar denken zij dat er zwakke plekken zitten? Op basis hiervan krijgen we ook zwakke plekken in beeld. Dat geeft ons een completer beeld waardoor we bij de aanbesteding van de onderzoeksfase beter kunnen prioriteren. We moeten tenslotte keuzes maken en tot een goede risico-afweging komen.’ Volgens Rocour zijn alle onderzoeken nu uitgezet maar het programmeren met oog op bereikbaarheid en het daadwerkelijk vervangen en innoveren, moet nog beginnen.. Het gaat nu niet alleen meer om de technische problemen, maar ook om het functioneren van de stad. ‘Er spelen meerdere belangen, wensen en projecten. Denk bijvoorbeeld aan het autoluw krijgen van de Amsterdamse binnenstad. Of de mogelijkheid om tijdens de renovatie veel meer klimaat-adaptief te zijn. Het is een uitdaging om alle plannen op elkaar af te stemmen en te zien waar we elkaar kunnen versterken.’
De gemeente Amsterdam voorziet een tekort aan technisch personeel voor al dit werk. Veel organisaties en gemeenten zijn momenteel bezig met renovatie en onderhoud en gestart met aanbestedingen. Dat maakt het ingewikkeld om in de huidige, krappe arbeidsmarkt de juiste vakmensen te vinden. ‘En wij hebben voor deze grote onderhoudsopgave veel vakmensen nodig’, aldus Rocour. ‘Zoals aanbesteders die technisch georiënteerd zijn, en technisch specialisten. We blijven een regie-organisatie, dus moeten we de markt veel inzetten. Bijvoorbeeld met uitvragen voor innovatieve technieken en onderzoek. Wij hebben professionals nodig die werken op basis van technische kennis en die tegelijkertijd kunnen meedenken over hoe de stad tijdens de werkzaamheden blijft functioneren. Hoe implementeren we al het vervoer van renovatiematerialen over water? We gaan de toegankelijkheid van de stad beperken; wat zijn de juiste oplossingen voor bereikbaarheidsproblemen?’ Daarnaast is er een grote behoefte aan IT’ers. Ook in de informatievoorziening zal de gemeente meters gaan maken. Technici met kennis van BIM zijn daarvoor onmisbaar. Ingenieursbureaus komen met modellen en rapporten. De gemeente moet dit kunnen ontsluiten en reageren met de juiste technische uitvragen waarbij BIM een belangrijke rol speelt.
Rocour is trots op wat er dit jaar bereikt is. Alle voorbereidingen zijn getroffen en de neuzen van het bestuur staan dezelfde kant op. ‘Het besef is er, het programma is er, de financiën zijn geregeld. Er ontstaan partnerships en een nieuwe vorm van marktwerving is in gang gezet. Als je dingen voor elkaar wil krijgen, dan is er heel veel mogelijk in Amsterdam.’
